Ізраіль атакаваў ядзерны рэактар у раёне Арак у Іране, у тым ліку ахоўную абалонку рэактара, якая ёсьць асноўным кампанэнтам у вытворчасьці плютонію.
Напярэдадні ізраільскія вайскоўцы апублікавалі ў сацыяльных сетках папярэджаньні аб эвакуацыі на арабскай і фарсі для жыхароў раёнаў паблізу цяжкаводнага рэактара ў Араку, што за 250 км на паўднёвы ўсход ад Тэгерану, а таксама жыхароў бліжэйшага раёну Хандаб.
Цяжкая вада для ахаладжэньня ядзерных рэактараў можа выкарыстоўвацца і пры вырабе кампанэнтаў, важных для распрацоўкі ядзернай зброі.
Ува ўсім Іране амаль цалкам зьнікла інтэрнэт-сувязь.
У Ізраілі каля 25 чалавек пацярпелі ад іранскага ўдару па шпіталі ў горадзе Бээр-Шэва.
Газэта Wall Street Journal з спасылкай на трох чалавек, знаёмых з сытуацыяй, паведаміла, што Трамп ухваліў пляны далучэньня амэрыканскіх войскаў да Ізраілю ў атаках на Іран, але што ён чакае, ці адмовіцца Тэгеран ад сваёй ядзернай праграмы.
У камэнтарах журналістам у Авальным кабінэце Трамп не пацьвердзіў гэтых паведамленьняў, заявіўшы, што ён «не зьбіраецца ваяваць» з Іранам, але можа быць вымушаны правесьці такія апэрацыі, каб перашкодзіць Тэгерану распрацаваць ядзерную зброю.
«Я магу гэта зрабіць. Я магу гэтага не зрабіць. Я маю на ўвазе, што ніхто ня ведае, што я зьбіраюся рабіць», — заявіў Трамп пазьней журналістам каля Белага дому.
Прэзыдэнт ЗША абавязаны пракансультавацца з Кангрэсам і запытаць дазволу, калі разглядае «магчымасьць пашырэньня ўдзелу ЗША ў вайне» у Іране. Пра гэта заявіла група сэнатараў-дэмакратаў.
«Паколькі прэзыдэнт Трамп, як паведамляецца, разглядае магчымасьць пашырэньня ўдзелу ЗША ў вайне, мы глыбока занепакоеныя бракам падрыхтоўкі, стратэгіі і дакладна вызначаных мэтаў, а таксама вялікай рызыкай для амэрыканцаў і мірных жыхароў рэгіёну», — заявілі сэнатары і нагадалі, што Іран прыгразіў ударам у адказ па амэрыканскіх вайсковых базах.
- The New York Times з спасылкай на высокапастаўленага іранскага чыноўніка паведаміла, што Тэгеран адкрыты для сустрэчы з амэрыканскімі перамоўнікамі, каб абмеркаваць спыненьне агню, і што міністар замежных справаў Абас Аракчы прыме ўдзел у такіх перамовах.
- Міністры замежных справаў Нямеччыны, Францыі і Вялікай Брытаніі плянуюць перамовы з Аракчы 20 чэрвеня ў Жэнэве, у той час як Арганізацыя Аб’яднаных Нацый заплянавала на той жа дзень сустрэчу ў пытаньні крызісу.
- 18 чэрвеня вярхоўны лідэр Ірану аятала Алі Хамэнэі адкінуў заклік Трампа да «безумоўнай капітуляцыі» Тэгерану.
Што варта ведаць пра Іран, цяперашні іранскі рэжым і яго стасункі з рэжымам у Беларусі
Іран (афіцыйная назва — Ісламская Рэспубліка Іран) мае тэрыторыю 1648 тыс. км². Гэта амаль у 8 разоў больш за тэрыторыю Беларусі (207.6 тыс. км²). Насельніцтва Ірану каля 81 мільёна чалавек (у Беларусі цяпер крыху болей за 9 мільёнаў).
Каля 85% насельніцтва Ірану — мусульмане-шыіты. Амаль 10% — мусульмане-суніты, каля 4% — хрысьціяне і каля 2% іншых рэлігійных меншасьцяў.
На поўначы краіна мяжуе з Азэрбайджанам, Армэніяй і Туркмэністанам; на захадзе — з Іракам і Турэччынай; на ўсходзе — з Афганістанам і Пакістанам.
У 1979 годзе ў Іране адбылася рэвалюцыя, якая зрынула шаха Рэзу Пэхлеві. Іран быў абвешчаны ісламскай рэспублікай. Паводле новай тэакратычнай Канстытуцыі, лідэр рэвалюцыі аятала Хамэйні зрабіўся вярхоўным кіраўніком, прамысловасьць была нацыяналізаваная, ва ўсіх сфэрах вырасла роля ісламу і былі абмежаваныя «заходнія ўплывы».
Іран мае абраны насельніцтвам парлямэнт (Мэджліс), але любыя законапраекты мае ўхваляць Рада вартаўнікоў канстытуцыі. У ёй 6 з 12 чальцоў прызначае Вярхоўны кіраўнік, а яшчэ 6 — Мэджліс на прапанову Вярхоўнага суду.
Таксама ў Іране рэгулярна адбываюцца і выбары прэзыдэнта краіны. Цяперашні прэзыдэнт Масуд Пэзэшкіян быў абраны ў ліпені 2024 году. Аднак асноўную ўладу мае не прэзыдэнт, а вярхоўны кіраўнік (Рахбар). Ён вызначае агульную палітыку краіны, ён жа галоўнакамандуючы ўзброенымі сіламі Ірану і кіраўнік ваеннай выведкі. Вярхоўны кіраўнік прызначае людзей на ключавыя пасады ў дзяржаве: старшыняў судоў, кіраўніка паліцыі і камандуючых усімі родамі войскаў.
Вярхоўнага кіраўніка абірае Рада экспэртаў (у ёй больш за 80 ісламскіх багасловаў) і тэарэтычна яна ж можа ў любы момант памяняць першую асобу ў дзяржаве. На практыцы пасьля сьмерці аяталы Хамэйні ў 1989 годзе гэтую пасаду нязьменна займае Алі Хамэнэі, які да таго быў прэзыдэнтам Ірану.
Стасункі зь Беларусьсю
Улады Беларусі і Ірану сёлета адзначалі, што за 2024 год аб’ём гандлю паміж дзьвюма краінамі вырас на чвэрць. Але ў паведамленьнях на гэты конт не называюцца канкрэтныя лічбы, якія б паказалі абʼём такога гандлю. З ранейшых паведамленьняў можна зрабіць выснову, што абʼём гандлю за 2023 год быў каля 140 мільёнаў даляраў.
У сакавіку 2023 году ў Тэгеране Аляксандар Лукашэнка правёў перамовы з тагачасным іранскім прэзыдэнтам Ібрагімам Раісі. У канцы чэрвеня чакаўся візыт у Беларусь цяперашняга іранскага прэзыдэнта Масуда Пэзэшкіяна, але цяперашні ваенны канфлікт Ірану з Ізраілем можа гэтаму перашкодзіць.
Найбольш актыўнае супрацоўніцтва паміж кіраўніцтвам Беларусі і Ірану цяпер ідзе ў вайсковай сфэры.
- У ліпені 2023 году міністар абароны Беларусі Віктар Хрэнін быў з афіцыйным візытам у Іране, дзе сустрэўся зь міністрам абароны Ірану Мугамадам Ашт’яні. Тады міністры падпісалі Мэмарандум аб узаемаразуменьні ў вайсковай супрацы.
- У лютым 2024 году Менск наведаў намесьнік міністра абароны і падтрымкі Ўзброеных сіл Ірану Сэед Галандары, які адказвае за міжнародныя адносіны, а ў канцы красавіка — намесьнік міністра абароны і падтрымкі Узброеных сілаў Мэхдзі Джафары.
- 27 красавіка 2024 году міністар абароны Беларусі Віктар Хрэнін на сустрэчы з іранскім калегам Мугамадам Ашт’яні заявіў пра гатоўнасьць Беларусі «разьвіваць і ўмацоўваць» супрацоўніцтва з Тэгеранам ва ўмовах міжнародных санкцыяў, а Ашт’яні падкрэсьліў «высокі патэнцыял» дзьвюх краін «у вайсковым і абаронным сэктарах», адзначыўшы «гатоўнасьць Тэгерану да шчыльнейшай супрацы зь Менскам».
- У пачатку траўня 2024 году стала вядома, што беларускія вайскоўцы прынялі ўдзел у камандна-штабных вучэньнях «Пояс бясьпекі 2024» у Тэгеране.
- 16 траўня 2024 году ў Міністэрстве абароны Беларусі ўпершыню з моманту завязаньня беларуска-іранскіх дыпляматычных адносінаў (у 1993 годзе) быў акрэдытаваны вайсковы аташэ пры амбасадзе Ірану ў Расеі і Беларусі (па сумяшчальніцтве) — капітан першага рангу Рэза Хусраві Мугадам.
- 31 ліпеня 2024 году дэлегацыя Міністэрства абароны і падтрымкі Ўзброеных сілаў Ірану наведала Менск і абмеркавала зь беларускімі калегамі «пэрспэктывы супрацоўніцтва ў сфэры інжынэрнага забесьпячэньня».
- У жніўні 2024 году камандуючы Вайскова-паветранымі сіламі і войскамі СПА Беларусі генэрал-маёр Андрэй Лук’яновіч у складзе беларускай дэлегацыі наведаў Іран і правёў перамовы з галоўным вайскаводам арміі Ірану генэрал-маёрам Абдулрагімам Мусаві і камандзерам ВПС Ірану брыгадным генэралам Хамідам Вахэдзі.
- У сакавіку 2025 году Менск наведаў міністар абароны Ірану Азіз Насірзадэ. Тады ён і міністар абароны Беларусі Віктар Хрэнін падпісалі выніковы пратакол візыту, а ў часе перамоваў заявілі аб зацікаўленасьці ў інтэнсыфікацыі супрацы.
Форум